సంఘ సంస్కరణ ధీరుడు... కవిరాజు త్రిపురనేని రామస్వామి చౌదరి

®¾¢X¶¾Õ ®¾¢®¾ˆ'ª½-ºÑ-Dµ-ª½Õ-œ¿Õ
-“AX¾Ûª½-¯ä-E 125-« -•-§ŒÕ¢-A -¯ä-œ¿Õ'Oª½-’¹¢Ÿµ¿¢ Åç*a-¯Ã-ª½«á Oª½Õ-œç-«y-œí Åç©ÕpœÎ X¾Ü®Ï-¤ò-Ÿ¿Õ«á „çÕœ¿ÊÕ „çjŌիá X¾Ü©-Ÿ¿¢-œ¿©Õ ¦µ¼ÂËhÅîÐÑ 



“GšË†ý ²Ä“«Ö-•u-„Ã-ŸÄ-EÂË ‡Ÿ¿Õ-ª½Õ-E-L* ¤òªÃ-œ¿-’¹© èÇB§ŒÕ Oª½Õ-©ÊÕ ‚£¾Éy-E¢Íä ¨ ÍçjÅŒÊu “X¾„Ã-£¾Ç¢Åî ‚¢“Ÿµ¿-Ÿä-¬ÇEo Oª½--ª½®¾¤Äx-NÅŒ¢ Íä®ÏÊ «uÂËh ¹N-ªÃV “AX¾Û-ª½-¯äE ªÃ«Õ-²Äy-NÕ-Íø-Ÿ¿J. “¤Ä<Ê Â¹«Û--©ðx ¡¯Ã-Ÿµ¿ÕºËo, ‚Ÿµ¿ÕE¹ ¹«Û--©ðx ªÃ«Õ-²Äy-NÕE «Ö“ÅŒ„äÕ ‚¢“Ÿµ¿-Ÿä¬Á¢ -§ŒÕ-Ÿ±Äª½n ®¾Öp´JhÅî ¹N-ªÃ-V’à ’¹ÕJh¢* ®¾ÅŒˆ-J¢-*¢C. ÍŒJ-“ÅŒ-’¹A
*“ÅŒ¢’à …¢{Õ¢C. Íç@Áx-XÏ-@Áx-„ÃJ P†¾ßuœ¿Õ ÍêÃy-¹ל¿Õ Â뜿¢ ŠÂ¹ N¢ÅŒ. ¯Ã®Ïh¹ “X¾ÍÃ-ªî-Ÿ¿u«Õ ¯Ã§ŒÕ-¹×E «áÈu ÆÊÕ-ÍŒ-ª½Õœ¿Õ, “XϧŒÕ-ÅŒ«Õ X¾Û“Ō՜¿Õ ‚®Ïh-¹×--œË’à «Öª½œ¿¢ ƒ¢Âí¹ N¢ÅŒ. ‚ª½u ®¾¢®¾ˆ%B ®¾¢“X¾-ŸÄ-§ŒÖ-©ÊÕ ’õª½-N¢Íä ÅŒLx-Ÿ¿¢-“œ¿Õ©Õ ÅŒ«Õ Gœ¿f-œËÂË ªÃ«Õ-²ÄyNÕ ÆE ¯Ã«Õ-¹-ª½º¢ Íäæ®h Âé-“¹-«Õ¢©ð ÆÅŒœ¿Õ “Ÿ¿Nœ¿ „ß¿ “X¾«-ª½h-¹לçj ªÃ«-º-²Äy«Õu “X¾ÍÃ-ª½-¹ל¿Õ Â뜿¢ N¢ÅŒ--©ðx N¢ÅŒ. ¨ N¢ÅŒ©Õ “AX¾Û-ª½-¯äE ªÃ«Õ-²ÄyNÕ N†¾-§ŒÕ¢©ð -§ŒÕ-Ÿ±ÄªÃn©-§ŒÖuªá. ªÃ«Õ-²ÄyNÕ 1887 •Ê-«J 15Ê Â¹%³Äg >©Çx Æ¢’¹-©Öª½Õ “’ëբ©ð •Et¢-Íê½Õ. 1943 •Ê-«J 16Ê Åç¯ÃL©ð «Õª½-ºË¢-Íê½Õ.

-«Öª½Õp -C-¬Á’à -Æ-œ¿Õ’¹Õ
Âê½u-D-Â~Ã-Ÿ¿-¹~×©Õ X¾J-NÕ-ÅŒ-ÂÃ-©„äÕ °N¢-*¯Ã ²òŸ¿ª½ «ÖÊ-„Ã-RÂË ÆX¾-J-NÕ-ÅŒ-„çÕiÊ æ®«-©-Ê¢-C¢* ¤òÅÃ-ª½Êo N†¾§ŒÕ-«â ªÃ«Õ-²ÄyNÕ N†¾-§ŒÕ¢©ð E•-„çÕi¢C. ‚Ÿµ¿Õ-E¹ §Œá’ë-ÅŒ-ª½º ®¾«Õ-§ŒÕ¢©ð ®¾¢®¾ˆ-ª½-º-„Ã-Ÿ¿Õ-©ãjÊ ¯Ã§ŒÕ-Â¹×©Õ ‡Eo ¹†¾d-E-†¾ßeªÃ-©-ÊÕ -‡-Ÿ¿Õ-ªîˆ-„ÃLq «*a¢Ÿî ªÃ«Õ-²ÄyNÕ Â¹ØœÄ ÅíL-Ÿ¿¬Á ÊÕ¢* „ÚË-Ê--Eo¢-šËE ‡Ÿ¿Õ-ªíˆ¢--{Ö¯ä «ÍÃaª½Õ. éªjÅŒÕ-Gœ¿f Â뜿¢«©x ®¾¢®¾ˆ%ÅŒ¢, ¬Ç²ÄY©Õ ¯äª½Õa-Âî-«œ¿¢ ‚§ŒÕ-ÊÂ¹× åXŸ¿l ®¾«Õ®¾u ƪá¢C. ®¾«Õ®¾u ‡¢ÅŒ B“«¢’à …¢˜ä D¹~ ’¹© «uÂËh ƢŌšË Ÿ¿%œµ¿-«Õ-Ê-®¾Õˆ--œ¿-«Û-ÅÃœ¿Õ. ªÃ«Õ-²Äy-NÕÂË Íç@Áx-XÏ@Áx -„ä¢Â¹-{-¬Ç®ÏY ’¹Õª½Õ-«-§ŒÖuª½Õ. ¦¢Ÿ¿-ª½Õ©ð …ÊoÅŒ ¤Äª¸½-¬Ç©, ¹@Ç-¬Ç© NŸÄu-„Ãu-®¾¢-’Ã©Õ «áT¢-*Ê ÅŒª½-„ÃÅŒ œ¿Gx¯þ N¬Áy-N-ŸÄu-©-§ŒÕ¢©ð ¦ÇªýÐ-‡-šüÐ©Ç X¾{d¢ ¤ñ¢ŸÄª½Õ. ÅŒª½Õ-º-«-§ŒÕ-®¾Õˆœ¿Õ Âùע-œÄ¯ä ‚¬ÁÙ-¹-NÅŒy¢ Íç¤Äpª½Õ. -¬Á-ÅÃ-«-ŸµÄ-Ê¢ Íä¬Çª½Õ. ÆÊÖ-£¾Çu-„çÕiÊ ¦µÇ«-N-X¾x-„ÃEo B®¾Õ-¹×E ªÃ’¹-L-TÊ ªÃ«Õ-²ÄyNÕ ¦µÇ†¾, ͵Œ¢Ÿ¿®¾Õq Ưä 骢œ¿Õ N†¾-§ŒÖ--©ðx «Ö“ÅŒ¢ ®¾¢“X¾-ŸÄ§ŒÕ„ÃC-’ïä NÕT-L-¤ò-§ŒÖª½Õ. ÅÃÊÕ ªÃ®Ï-Ê-Ÿ¿¢Åà “’âC±Â¹-¦µÇ-†¾-©ð¯ä ªÃ¬Çª½Õ. X¾Ÿ¿u-¹-N-ÅŒy„äÕ ªÃ¬Çª½Õ. ‚ ª½ÍŒ-Ê©Õ ÍŒÖ®Ï «áJ-®Ï-¤ò-ªáÊ ‚§ŒÕÊ ÆGµ-«Ö-ÊÕ©Õ ‚§ŒÕ-ÊÊÕ '¹N-ªÃ-VÑ (1929) Ưä Gª½Õ-Ÿ¿ÕÅî ®¾ÅŒˆ-J¢-Íê½Õ. ¦ÇJ-®¾d-ª½Õ’à Ÿä¬Ç-EÂË AJT «*aÊ -ÅŒª½-„Ã-ÅŒ ¦¢Ÿ¿ª½Õ, ¦ã•-„Ãœ¿ Ê’¹-ªÃ-©ðx ¯Ãu§ŒÕ-„Ã-C’à Âí¢ÅŒ-Âé¢ X¾E-Íä®ÏÐ Åç¯Ã-L©ð ®Ïnª½-X¾-œÄfª½Õ. ¦ã•-„Ã-œ¿©ð …Êo Â颩ð ŠÂ¹ CÊ-X¾-“A-Â¹Â¹× ®¾¢¤Ä-Ÿ¿-¹Ōy¢ «£ÏÇ¢-Íê½Õ. Åç¯ÃL ÊÕ¢* 'éªjÅŒÕÑ Æ¯ä ®¾¢ÍŒ--©¯Ã-ÅŒt-¹-„çÕiÊ X¾“A-¹ ÊœË-¤Äª½Õ. 1925 ÊÕ¢* Âí¢ÅŒ-Âé¢ ¤Ä{Õ Åç¯ÃL X¾Ûª½-¤Ä-©Â¹ ®¾¢X¶¾Ö-EÂË ÆŸµ¿u-¹~×--œË’à X¾E-Íä-¬Çª½Õ. ‚¢“Ÿµ¿-N-¬Áy-N-ŸÄu-©§ŒÕ¢ 宯äšü ®¾¦µ¼Õu-©Õ’à X¾E-Íä®Ï NŸÄu-«u-«-®¾nÊÕ ®¾¢®¾ˆ-J¢-ÍŒ-œÄ-EÂË ÅŒÊ-«¢ÅŒÕ ¹%†Ï Íä¬Çª½Õ.

«âœµ¿ N¬Çy-²Ä-©ÊÕ ‡C-J¢-ÍŒœ¿¢ ‚§ŒÕ-ÊÂ¹× NŸä-¬Ç--©ðx …¢œ¿-’ïä Æ©-„Ã-˜ãj¢C. ®¾yŸä-¬Ç-EÂË «*aÊ ÅŒª½-„Ã-ÅŒ ‚ X¾{Õd-Ÿ¿© åXJ-T¢C. Åç¯ÃL X¾Ûª½-¤Ä-©Â¹ ®¾¢X¶¾Õ ÆŸµ¿u-¹~×--œË’à …Êo-X¾Ûpœ¿Õ ‚ Ê’¹-ª½-„Ã-®¾Õ©Õ 'Âí©Õ-X¾Û©ÕÑ æXª½ÕÅî °«-£ÏÇ¢®¾ Í䧌Õ-œÄEo ‚§ŒÕÊ B“«¢’Ã, Ÿµçjª½u¢’à ‡C-J¢-Íê½Õ. 1910©ð¯ä ªÃ«Õ-²ÄyNÕ Æ¢’¹-©Ö-ª½Õ-©ðE ŠÂ¹ “¤ÄŸ±¿-NÕ¹ ¤Äª¸½¬Ç-©©ð ŠÂ¹ £¾ÇJ-•Ê ¦Ç-L-Â¹Â¹× “X¾„ä¬Á¢ ¹Lp¢* ¹×MÊ ®¾«Ö-èÇ-EÂË Â¹¢{-T¢-X¾Û’à «ÖªÃª½Õ. 'N„Ã-£¾Ç-NCµÑ Ưä X¾Û®¾h-ÂÃEo Åç©Õ-’¹Õ©ð ªÃ¬Çª½Õ. ²ÄŸµÄ-ª½-º¢’à åXRx-ÅŒ¢ÅŒÕ ƯäC ®¾¢®¾ˆ%ÅŒ ¦µÇ†¾©ð …¢œä „çjC-¹-«Õ¢-“ÅÃ-©Åî Eª½y-£ÏÇ¢-ÍŒœ¿¢ ŸäQ-§ŒÕ- ‚Íê½¢. “¦Ç£¾Çtº X¾Ûªî-£ÏÇ-ÅŒÕ-©ä „䟿-«Õ¢-“ÅÃ--©Õ ¯äª½Õa-¹×Êo Âê½-º¢’à „Ã@Áx ¤ùªî-£ÏÇ-ÅŒu¢-Åî¯ä åXR}@ÁÙx •ª½Õ-’¹Õ-Åêá. ¨ ®¾¢“X¾-ŸÄ§ŒÕ¢ ®¾¢®¾ˆ%-ÅÃ-Cµ-ÂÃu-EÂË, “¦Ç£¾Çt-ºÇ-Cµ-X¾-ÅÃu-EÂÌ «â©-„çÕi-ÊC. ªÃ«Õ-²ÄyNÕ -D-Eo «uA-êª-ÂË®¾Öh „çjC¹ «Õ¢“Åé ƪÃnEo Åç©Õ-’¹Õ©ð ªÃ®Ï Åïä X¾Ûªî-£ÏÇ-ÅŒÕ-œ¿-§ŒÖuª½Õ. …Êo« ‚®Ïh-¹ל¿Õ, ªÃ«Õ-²ÄyNÕ ¯Ã®Ïh-¹ל¿Õ. ®¾«Ö• ®¾¢®¾ˆ-ª½º N†¾-§ŒÕ¢©ð OJ-Ÿ¿lª½Ö Íäªá Íäªá ¹LXÏ «á¢Ÿ¿ÕÂ¹× ²Äê’-„ê½Õ. ªÃ«Õ-²Äy-Nթ𠓦ǣ¾Çtº «uA-êª-¹Ō, ŸÄEÂË «â©-„çÕiÊ ‚ª½u-«u-A-êª-¹Ō Æ¯ä “X¾«áÈ ©Â¹~-ºÇ©Õ ¹EXÏ-²Ähªá. ‚ª½u-èÇA ‚Cµ-ÂÃuEo ²ÄnXÏ¢Íä ªÃ«Ö-§ŒÕ-ºÇEo ‚§ŒÕÊ «uA-êª-ÂË¢-Íê½Õ. NHµ-†¾-ºÕœ¿Õ ªÃ«-ºÕE «uAêªÂË¢* ¡ªÃ-«á-EÂË ®¾£¾Ç-¹-J¢-ÍŒ-œÄ-EÂË NHµ-†¾-ºÕœË ¦µÇª½u ’¹¢Ÿµ¿-ª½y-èÇA ®ÔY Âë-œ¿„äÕ Âê½-º-«ÕE Eª½Ö-XÏ¢-ÍŒ-œÄ-EÂË ‚§ŒÕÊ “X¾§ŒÕ-Ao¢-Íê½Õ. ®¾¢-“X¾-ŸÄ-§ŒÕ-„Ã-Ÿ¿Õ-©Õ ¤Ä¢œ¿-«Û-©ÊÕ ®¾«Õ-Jnæ®h ªÃ«Õ-²ÄyNÕ Âõª½-«- X¾-¹~-¤Ä-A ƧŒÖuª½Õ. ÊÖšËÂË ÊÖª½Õ-¤Ä@Áx ÊÖÅŒÊ «u«®¾n EªÃt-ºÇ-EÂË X¾ÜÊÕ-Âî-¹עœÄ ƢŌ-«-ª½Â¹× Æ«Õ-©Õ©ð …¢œä ÂíEo NŸµÄ-¯Ã-©ÊÕ „ÚË-OÕŸ¿ ’¹ÕÅÃh-Cµ-X¾-ÅÃuEo ÍŒ-©Ç-ªá¢Íä «ª½_¢ ÍäAÊÕ¢* ÅŒXÏp¢* X¾ª½-£¾Ç-®¾h-’¹ÅŒ¢ Í䧌Õ-œÄ-EÂË «Ö“ÅŒ„äÕ ÅíL-Ÿ¿-¬Á©ð ªÃ«Õ-²ÄyNÕ “X¾§ŒÕ-Ao¢-ÍÃ-ª½¯ä N«Õª½z ŠÂ¹-{Õ¢C. ¹N-ªÃV Ÿ¿%†ÏdÂË “¦Ç£¾Çt-ºä-ÅŒ-ª½Õ-©Â¹× X¾ÛªÃº „â’¹t§ŒÕ¢©ð •J-TÊ £¾ÉE Æ¢C-Ê¢-ÅŒ’à ͌J-“ÅŒ-’¹-A©ð ƢŌ-¹×-NÕ¢* ¦©-X¾-œËÊ ²Ä«Ö->¹ ª½Õ’¹t-ÅŒ-©ã¯îo Æ¢Ÿ¿-©ä-Ÿ¿E, ÍÃJ-“Ō¹ ©ð¤Ä-©ÊÕ ®¾«-J¢-ÍŒ-’¹-Lê’ X¾ÜE¹ ‚§ŒÕ-Ê©ð ©ðXÏ¢-*¢-Ÿ¿E ƒ¢Âí¹ N«Õª½z …¢C. ¹N-ªÃV „䟿¢ „ä¢Â¹-{-ªÃ--§ŒÕ-¬Ç-®ÏY- “X¾ÅÃ-X¾-ª½Õ--“D§ŒÕ¢-©ðE ÍÃJ-“Ō¹, ¦µ÷’î-R-Ââ-¬Ç-©Â¹× ®¾¢¦¢-Cµ¢-*Ê Æ«-¹-ÅŒ-«-¹-©ÊÕ B“«-®¾y-ª½¢Åî È¢œË¢-Íê½Õ. ®¾¯Ã-ÅŒÊ Ÿµ¿ª½t ®¾¢ª½-¹~º Â„äÕ ª½Õ†¾ß©Õ ªÃVÊÕ X¾Ÿ¿O“¦µ¼†¾ßdE Íä®Ï ÍŒ¢XÏ¢-ÍŒ-œÄEo ¬ÇxX¶ÏÕ®¾Öh, ®¾«Õ-Jn®¾Öh N¬Áy-¯ÃŸ±¿ ®¾ÅŒu-¯Ã-ªÃ-§ŒÕº '„äÊ-ªÃVÑ Æ¯ä ¯Ã{-ÂÃEo ªÃ¬Çª½Õ. ‚ ª½ÍŒ-ÊÊÕ Â¹N-ªÃV B“«¢’à ȢœË¢-Íê½Õ. ²Äyª½n “X¾§çÖ-•-¯Ã-©ÊÕ ÂäÄ-œ¿Õ-Âî-’î-JÊ «ª½_¢ ŠÂ¹šË „çjC-¹-Ÿµ¿ª½t Nª½Õ-Ÿ¿l´-„çÕiÊ «Öª½_¢©ð ®¾ª½y-•Ê ®¾«Ö-Ÿ¿-ª½-ºÌ-§ŒÕ-„çÕiÊ ÊÖÅŒÊ ²Ä¢X¶ÏÕ¹ «u«-®¾nÊÕ EJt¢-ÍŒ-Ÿ¿-©-ÍŒÕ-¹×Êo „äÊ-ªÃ-VåXj ¹ד{-Íä®Ï ÈÖF Íä¬Ç-ª½¯ä ÆGµ-“¤Ä-§ŒÖEo ‚Ÿµ¿Õ-E¹ ®¾«Ö-èÇ-EÂË ÅçL-§ŒÕ-èã-X¾pœ¿¢ Â¢ ¹N-ªÃV 'ÈÖFÑ Æ¯ä ¯Ã{-¹¢ ªÃ-¬Çª½Õ. ‚ ªîV©ðx ¨ ¯Ã{¹¢ B“« ®¾¢ÍŒ-©-¯Ã-EÂË Âê½-º-„çÕi¢C. ŠÂ¹ ÊÖÅŒo ¦µÇ«-ŸµÄ-ª½Â¹×, ÅÃAy¹*¢ÅŒ-ÊÂ¹× «Öª½_-Ÿ¿-ª½z-¹-„çÕi¢C. ƒA-£¾É®¾ X¾ÛªÃ-ºÇ© X¾{x ŠÂ¹ CµÂȪ½ ®¾yªÃEo NE-XÏ¢-ÍŒ-Ÿ¿-©-ÍŒÕ-¹×Êo -„ê½¢-Ÿ¿-JÂÌ ¨ ¯Ã{¹¢ ­-ÅŒX¾-{Õd’à ŸíJ-ÂË¢C. ƒC ¹N-ªÃV ÅÃAy¹*¢ÅŒ-Ê©ð--E “¤ÄŸ±¿-NÕ¹ Ÿ¿¬Á.

æ£ÇÅŒÕ-„Ã-Ÿ¿-*¢-ÅŒ-ÊÂ¹× Æœ¿Õf-E-LÍä «uA-êªÂ¹ ¬Á¹×h-©Â¹× ‡Ÿ¿Õ-ªíœËf ¤òªÃ-œ¿-{¢ ¹¢˜ä ÆÊÕ-¹ة ÍçjÅŒ-¯ÃuEo ®¾%†Ïd¢* æ£ÇÅŒÕ-„Ã-Ÿ¿Õ-©Åî ¦µÇ«-®¾¢-„Ã-ŸÄEo ¤ñ¢Ÿä ÍçjÅŒÊu ®¾¢D-X¾h-„çÕiÊ ‚Ÿµ¿Õ-E¹ ®¾«Ö• EªÃt-ºÇ-EÂË Êœ¿Õ¢ ¹{d-œ¿¢Åî ‚§ŒÕÊ ÅÃAy¹*¢ÅŒ-Ê-©ðE 骢œî-Ÿ¿¬Á “¤Äª½¢-¦µ¼-„çÕi¢C. ‚ «ÖÊ-«-ÅÃ-N-Âî¾¢ Âê½-º¢-’Ã¯ä “X¾ÅŒu¹~ “X¾§çÖ-•-Ê- ²Ä-Ÿµ¿Â¹„çÕiÊ ¦µ÷A-¹-„ß¿ Ÿ¿%†Ïd Âí¢ÅŒ \ª½p-œË¢C. ¹ש-ª½-£ÏÇÅŒ, «ÕÅŒ-ª½-£ÏÇÅŒ ®¾«Ö-èÇEo ª½Ö¤ñ¢-C¢-ÍŒœ¿¢ ÅŒÊ ‚Ÿ¿-ª½z¢’à “X¾Íê½¢ Í䮾Õ-¹×Êo ªÃ«Õ-²ÄyNÕ ‚ ©Â¹~u²ÄŸµ¿-Ê©ð *ÅŒh-¬ÁÙ-Cl´ “X¾Ÿ¿-Jz¢--ÍŒ©ä-¹-¤ò-§ŒÖ-ª½¯ä N«Õª½z ŠÂ¹-{Õ¢C. ‚ Âê½-º¢-’ïä Ʀµ¼Õu-Ÿ¿§ŒÕ ®¾«Ö-èÇEo ‚P¢Íä ²Ä«Õu-„ß¿ ¬Á¹×h©Õ ¹N-ªÃV …Ÿ¿u-«ÖEo ®¾«Õ-Jn¢-ÍŒ-©ä-¹-¤ò-§ŒÖªá. ªÃ«Õ-²ÄyNÕ æ®yÍÃa´-“XÏ-§Œá-©Õ. ®ÔY, X¾Ûª½Õ†¾ ¦µäŸ¿¢ ©ä¹עœÄ æ®yÍŒa´ ƯäC ®¾«Ö-Ê¢’à …¢œÄ-©E «ÕøL-¹¢’à ¦µÇN¢-*-Ê-„ê½Õ. ‚ Ÿ¿%†ÏdÅî¯ä ®ÔÅŒ, ®¾ÕF-ŸµÄ-ŸäN, ¯Ã’¹-«Õ-²ÄE «¢šË ¤Ä“ÅŒ-©ÊÕ Âí¢ÅŒ-«-ª½Â¹× BJa-C-ŸÄlª½Õ. ÅŒÊ Q©ÇEo ¬Á¢ÂË¢-*Ê ªÃ«á-E-X¾{x N¬Çy-®¾¢ Âî©ðp-«œ¿¢ «Ö“ÅŒ„äÕ ®ÔÅŒ ¦µ¼ÖNÕ©ð “X¾„ä-P¢-ÍŒ-œÄ-EÂË Âê½-º-«ÕE ªÃ«Õ-²ÄyNÕ ÍçX¾pœ¿¢ 1930¯ÃšËÂË NX¾x-„Ã-ÅŒt-¹ ¦µÇ«Ê. ’¹ÅÃ-ÊÕ-’¹-A-¹-„çÕiÊ ®¾¯Ã-ÅŒ-¯Ã-ÍÃ-ªÃ-©ðxE «âœµ¿-©-¹~-ºÇ-©ÊÕ ®¾¢®¾ˆ-J¢-ÍŒ-œÄ-EÂË “X¾§ŒÕ-Ao¢-*Ê „äÊ-ªÃ-VÂ¹× Æ¢œ¿’à EL* ÆÅŒœ¿Õ “X¾èÇ-ª½¢-•-¹×-œçjÊ X¾J-¤Ä-©-¹×--œË’à «Öª½-œÄ-EÂË ÅŒTÊ NŸµ¿¢’à ®¾£¾Ç-¹-J¢-*Ê ®¾ÕF-ŸµÄ-ŸäN ¤Ä“ÅŒ ¦µÇª½-B§ŒÕ æ£ÇÅŒÕ-„ß¿ ²Ä£ÏÇ-ÅÃu-EÂË ÂíÅŒh „ç©Õ-’¹Õ-E-*a¢C. X¾Ûª½Õ-†¾ß-©Åî ®¾«Ö-Ê¢’à æXªíˆ-Ê-Ÿ¿’¹_ Åç©Õ’¹Õ Gœ¿f ¯Ã’¹-«Õ-²Ä-EE BJa-C-Ÿ¿lœ¿¢ ªÃ«Õ-²ÄyNÕ ®ÔY•Ê X¾Â¹~-¤Ä-ÅÃEo „ç©x-œË-®¾Õh¢C. ÂÃF åXRx, Ÿµ¿ª½t¢, FA, Q©¢ Æ¯ä ¬Á¹×h-©Åî ÆX¾p-šË-ê GT-®Ï-¤òªá …Êo ÅŒ«Õ '͵ä®Ïd-šÌ ¦ã©ÕdÑ-©ÊÕ ªÃ«Õ-²ÄyNÕ «ÕJ¢-ÅŒ’à GT¢-*-Ê¢-Ÿ¿ÕÂ¹× ®ÔY„Ã-Ÿ¿Õ©Õ ‚“’¹£¾Ç¢ “X¾Â¹-šË¢-Íê½Õ. ÅŒNÕ-@ÁÙ© “X¾¦µÇ-„Ã-EÂË ©ð¦œË NÕA-OÕ-JÊ “ŸÄNœ¿„ßÄEo ®¾«ÕJn¢-ÍŒœ¿¢ «©x Â¹ØœÄ ªÃ«Õ-²ÄyNÕ N«Õ-ª½z-©-¤Ä-©-§ŒÖuª½Õ.

-«Õ£¾É- «Ö-Ê-«-ÅÃ-„Ã-C
ÅÃÊÕ ÊNÕtÊ N†¾-§ŒÖ-©ÊÕ N®¾p-†¾d¢’à “X¾Â¹-šË¢Íä ®¾y¦µÇ«¢ ¹N-ªÃ-VÂ¹× „çÊoÅî åXšËdÊ NŸ¿u. ÅŒÊ ‚¬Á-§ŒÕ-²Ä-Ÿµ¿-ÊÂ¹× ªÃ«Õ-²ÄyNÕ Åç¯Ã-L-©ðE ÅŒÊ ƒ¢šËE '®¾ÖÅÃ-“¬Á-«Õ¢Ñ’à «ÖªÃaª½Õ. ÆC æ£ÇÅŒÕ-„ß¿ ®¾«Õ-ªÃ-EÂË Âê½u-êÂ~-“ÅŒ-„çÕi¢C. ®¾ÖÅÃ-“¬Á«Õ¢ ÊÕ¢Íä ªÃ«Õ-²ÄyNÕ ÅŒÊ ª½ÍŒ¯Ã „Ãu®¾¢-’¹¢ ÂíÊ-²Ä-T¢-Íê½Õ. NŸÄu-Jn-Ÿ¿-¬Á©ð ‚§ŒÕÊ ª½*¢-*Ê 'ªÃºÇ-“X¾-ÅÃXýÑ ¯Ã{¹¢ “GšË†ý “X¾¦µ¼ÕÅŒy Eæ†-ŸµÄ-EÂË ’¹Õéªj¢C. 1927Ð32 «ÕŸµ¿u '®¾ÖÅŒ-X¾Û-ªÃº¢Ñ Æ¯ä ¯Ã©Õ’¹Õ ‚¬Çy-²Ä© ÂÃ-«u¢ ª½*¢-Íê½Õ. 1920©ð '¬Á¢¦µ¼Ö-¹-«Ÿµ¿Ñ ¯Ã{-¹¢ ªÃ¬Çª½Õ. £ÏÇ¢Ÿ¿Õ-«Û© X¾N“ÅŒ “’¹¢Ÿ±¿-„çÕiÊ ¦µ¼’¹-«-D_-ÅŒÊÕ „ä@Ç-Âî@Á¢ Íäæ® KA©ð 1940-©ð ƒ¢Âí¹ '¦µ¼’¹-«-D_-ÅŒÑ ªÃ¬Çª½Õ. ƒC ªÃ«Õ-²ÄyNÕ æ£ÇÅŒÕ-„ß¿ Ÿ¿%†ÏdÂË X¾ªÃ-ÂÃ-†¾e’à EL-*Ê “’¹¢Ÿ±¿¢. ¹ת½Õ-êÂ~“ÅŒ ¯Ã{-ÂÃEo 1914©ðÊÕ, 'ÈÖFÑ ¯Ã{-ÂÃEo 1935-©ð-ÊÕ ªÃ¬Çª½Õ. ªÃ«Õ-²ÄyNÕ '¹×X¾Ûp-²ÄyNÕ ¬ÁŌ¹¢Ñ Åç©Õ-’¹Õ©ð ¦Ç©-²Ä-£ÏÇ-ÅÃu-EÂË ÂíÅŒh-„ç-©Õ-’¹ÕÊÕ ƒ*a¢C. «ÖÊ-«-¬Á-Ō¹¢, Ÿµ¿Öª½h-«Ö-Ê« ¬ÁŌ¹¢ Æ®¾-«Õ-“’éÕ. ÅŒÊ ê’§ŒÕ-ª½-ÍŒ-Ê© ®¾¢X¾Û-šËE '®¾ÖÅÃ-“¬Á-«Õ-U-ÅéÕÑ Æ¯ä æXª½ÕÅî ‚§ŒÕÊ “X¾Â¹-šË¢-Íê½Õ. ‚Ÿ¿ª½z Nª½Õ-Ÿ¿l´-„çÕiÊ ª½ÍŒÊ ‚§ŒÕÊ Í䧌Õ-©äŸ¿Õ. ¹N-ªÃV ª½ÍŒ-Ê-©Fo ‚§ŒÕÊ ÅŒ©-åX-šËdÊ ¦µÇ«-N-X¾x« ª½Ÿ±¿-²Ä-ª½--Ÿ±¿Õ©-§ŒÖuªá. Ʀµ¼Õu-Ÿ¿§ŒÕ ¦µÇ«-ŸµÄêª “X¾ŸµÄ-Ê¢’à ®¾«Õ-ÂÃ-MÊ ²Ä«Ö->¹ «u«®¾n OÕŸ¿ Aª½Õ-’¹Õ-¦Ç{Õ èã¢œÄ ‡’¹êª®Ï-Ê Dµª½Õœ¿Õ ªÃ«Õ-²ÄyNÕ. NŸÄu-«¢-Ō՜¿Õ ¬Ç²ÄY-©Fo ÍŒCN Æ¢Ÿ¿Õ-©ðE «Õ¢*-Íç-œ¿f-©Fo NÍÃ-J¢* ‚ÍŒ-J¢-ÍŒ-Ÿ¿-T-ÊC, N-œË*-åX-{d-Ÿ¿-T-ÊC ²ÄŸµÄ-ª½º “X¾•-©Â¹× ¦ðCµ¢-ÍÃ-©-ÊoC ¹N-ªÃV ‚¬Á§ŒÕ¢. -Æ©Ç Í䧌Õ-¹-¤òÅä «âœµ¿-N-¬Çy-²Ä©Õ ®¾«Ö-•¢©ð åXÍŒÕa-åX-JT £¾ÉE ¹L-T-²Äh-§ŒÕE ‚§ŒÕÊ ¦µÇN¢-Íê½Õ. ¹N’Ã, X¾¢œË-ÅŒÕ-E’à ªÃ«Õ-²Äy-NÕ-E £¾ÇJ¥¢* ’õª½-N¢* ŌŌy-„ä-ÅŒh’à ‚§ŒÕ-ÊÊÕ Eª½x¹~u¢ Íäæ®-„ê½Õ ŠÂ¹ «ª½_¢; ª½ÍŒ-ªá-ÅŒ’Ã, 'J-«-©Öu-†¾-Ê-KÑ’Ã ªÃ«Õ-²Äy-NÕE å£ÇÍŒÕa’à “æXNÕ¢* ’õª½-N¢-Íä-„ê½Õ ƒ¢Âí¹ «ª½_¢’à ¹N-ªÃV ÆGµ-«Ö-ÊÕ©ÊÕ ¯Ãª½x 骢œ¿Õ-«-ªÃ_-©Õ’à N¦µ¼->¢-Íê½Õ. ¹N-ªÃ-V©ð “X¾Â¹%-A-„ÃC, EªÃ-¬Ç-„ÃC, N“’¹-£¾É-ªÃ-Ÿµ¿-ÊÂ¹× «uA-êªÂË, ¯Ã®Ïh-¹-„ÃC, æ£ÇÅŒÕ-„ÃC, «ÖÊ-«-ÅÃ-„ÃC Æ¯ä “Â¹«Õ-X¾-J-ºÇ«Õ Ÿ¿¬Á©Õ ¹EXÏ-²Ähªá. 'FA-©ä-E-„ÃE Eª½-®Ï¢ÍŒÕ •’¹-„çÕ©xÑ Æ¯ä ‡ª½Õ-¹Åî ÅŒÊ Q©ÇEo BJa-C-Ÿ¿Õl-¹×Êo„ê½Õ ªÃ«Õ-²ÄyNÕ. 'Ÿµ¿ªît ª½Â¹~ÅŒ ª½ÂË~ÅŒÓÑ ÆÊo ®¾¢“X¾-ŸÄ§ŒÕ „ÃÂÃuEo ƒ¢Âí¹ «Öª½_¢©ð “X¾«-*¢-Íê½Õ ªÃ«Õ-²ÄyNÕ. èÇB-§ŒÕÅŒ Oœ¿E •®Ïd®ý ¤ÄKd-„ê½Õ, „çjC¹ ®¾¢“X¾-ŸÄ-§ŒÖ©Õ Oœ¿E X¾ÛªÃº N«Õ-ª½z-¹ל¿Õ, æ£ÇÅŒÕ-„Ã-ŸÄEo Oœ¿E «ÖÊ-ÅÃ-„ÃC ªÃ«Õ-²ÄyNÕ. ‚§ŒÕÊ …Ÿ¿u«Õ¢ ŠÂ¹ ÆX¾-J-X¾Â¹y ®ÏnA©ð EL-*-¤ò-ªá¯Ã X¾J-X¾Â¹y «ÖÊ« ®¾«Ö• EªÃt-ºÇ-EÂË Æ«-®¾-ª½-„çÕiÊ ²ÄŸµ¿Ê ²Ä«Õ-“T-Ê¢-ÅŒ--šËF ®¾«Õ-¹Ø-Ja-åX-šËd¢C.

(ª½-ÍŒªá-ÅŒ -N-•-§ŒÕ-Ê’¹ª½¢ -«Õ£¾ÉªÃ-•
¹-@Ç-¬Ç-© (N“¬Ç¢-ÅŒ) -Åç-©Õ’¹Õ -¬Ç-‘Ç-Ÿµ¿u¹~×-©Õ)